Curatele betekent dat iemand geen eigen juridische beslissingen meer mag nemen. Het is een verregaande maatregel die alleen wordt opgelegd als iemand zowel financieel als persoonlijk zijn belangen niet meer kan behartigen. De curator is de wettelijk vertegenwoordiger van de betrokkene, beslist over financiele zaken zoals geld en goederen, maar ook over immateriële zaken zoals persoonlijke verzorging.
Het begrip ‘curatele’ wordt soms verward met ‘bewind’ en ‘mentorschap’. Curatele wordt in de volksmond ook wel omschreven als ‘handelingsonbekwaam verklaard worden’ of bijvoorbeeld ‘onder toezicht staan’ of ‘geen zeggenschap meer hebben over eigen geld en beslissingen’. De rechter benoemt bij het uitspreken van de curatele of zo spoedig mogelijk daarna een curator. De rechter volgt daarbij de uitdrukkelijke voorkeur van de betrokkene, tenzij er goede redenen zijn om zich tegen een zodanige benoeming verzetten.
Curatele voelt voor veel mensen als het verliezen van autonomie en (financiële) zelfstandigheid. Dat is voor de meeste mensen zeer moeilijk te accepteren. De onder curatele gestelden die ik in mijn praktijk ontmoet heb, ervaren het vaak als frustrerend dat ze geen beslissingen meer mogen nemen over hun eigen geld, contacten en persoonlijke zaken. Ik heb eigenlijk nog nooit iemand ontmoet die te kennen gaf dat curatele juist als een opluchting voelt. Toch kan ik het me voorstellen dat iemand met ernstige schulden, een verslaving of psychische problemen baat heeft bij de bescherming en structuur die een curator biedt. Míts het een ‘goede’ curator betreft natuurlijk. De curator is namelijk niet alleen beheerder van financiële middelen, maar in het beste geval ook een vertrouwenspersoon, beschermer en iemand die (op de lange termijn) rust en stabiliteit brengt. Wanneer de curator verwijtbaar tekortschiet in de zorg die van een goed curator mag worden verwacht, dan kan hij trouwens aansprakelijk gesteld worden voor schade.
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom iemand als curator mogelijk niet geschikt is voor de taak die aan hem/haar is toevertrouwd. Als een curator bijvoorbeeld een vriend of familielid is kan hij/zij te emotioneel betrokken zijn bij de situatie, wat invloed kan hebben op de objectiviteit. De curator is belast met de zorg voor een ander, dat geeft hem/haar een verantwoordelijkheid en een zorgplicht. De curator heeft de taak om te zorgen voor de financiële huishouding van de onder curatele gestelde, ofwel de ‘curandus’. De curator zorgt ervoor dat de rekeningen tijdig betaald worden en dat er geen onverantwoorde uitgaven worden gedaan. De curator moet een goede administratie van inkomsten en uitgaven opzetten en natuurlijk bijhouden. De curator moet de curandus zowel in als buiten de rechtszaal vertegenwoordigen. Voor sommige ‘niet alledaagse’ handelingen moet de curator vooraf schriftelijke toestemming aan het Gerecht vragen, bijvoorbeeld bij het verkopen van een huis of een voorgenomen grote aankoop. Tenzij anders door de rechter is bepaald, worden aankopen of opdrachten aan derden van bedragen boven 1500 gulden als ‘niet alledaags’ aangemerkt. In die gevallen heeft de curator dus een machtiging van het Gerecht nodig. Een rechterlijke machtiging is ook nodig in geval van (ver)pachten, (ver)huren, aannemen of verwerpen van een nalatenschap, het doen of aanvaarden van schenkingen, procederen of het aangaan van een overeenkomst van een geschil dat de waarde van 1500 gulden te boven gaat. Voor de nietvermogensrechtelijke handelingen zoals beslissingen over relaties, zorg of andere persoonlijke aangelegenheden is geen rechterlijke machtiging vereist. De curator moet binnen acht weken na benoeming het Gerecht van een schriftelijke opgave van de vermogenstoestand van de curandus voorzien, ofwel een boedelbeschrijving. Dat gaat gewoon via een van het Gerecht afkomstig invulformulier. De curator kan tevens nagaan of er een onverdeelde erfenis is en moet voorts ook de schulden van de curandus in kaart brengen én nagaan of er anderen zijn die schulden aan de curandus hebben. De curator is in beginsel verplicht jaarlijks rekening en verantwoording van het gevoerde beheer af te leggen bij het Gerecht. Dat is een opgave van het vermogen, eventuele schulden en een overzicht van de ontvangsten en uitgaven. De curator moet het Gerecht ook zo snel mogelijk op de hoogte stellen van een verhuizing of overlijden van curandus of diens partner, kind, ouder, broer of zus. Bovendien moet de curator inlichtingen verschaffen als het Gerecht daarom vraagt. De beloning van de curator bedraagt 5 procent van de netto-opbrengst van de vruchten van het vermogen van de curandus. Het is ook mogelijk dat de curator afstand doet van een beloning, bijvoorbeeld omdat hij zijn werkzaamheden als een morele verplichting ziet. De curator kan tevens in aanmerking komen voor een onkostenvergoeding, mits een verzoek daartoe onderbouwd is met bewijsstukken. Als onkosten worden bijvoorbeeld noodzakelijke autokilometers, telefoonkosten, de kosten van het opmaken van rekening en verantwoording, aan- en verkoopbeleggingen en eenvoudige financiële huishouding (bijvoorbeeld boekhouder, belastingaangifte) aangemerkt. Het Gerecht heeft een toezichthoudende taak die meebrengt dat er door het Gerecht aangifte gedaan kan worden bij de ontdekking van ernstige strafbare feiten zoals verduistering.
De taak als curator komt ten einde wanneer de curatele door de rechter wordt opgeheven of als er bijvoorbeeld een andere curator in de plaats van de reeds benoemde curator wordt benoemd. De curator kan voorts zijn biezen pakken wanneer de curandus overlijdt. De begrafenis van de curandus hoeft dus niet door de curator geregeld te worden, die taak komt de nabestaanden toe. De familie kan zelf de regie houden over de wijze waarop zij afscheid nemen van hun dierbare. De rechter kan ook ontslag verlenen aan de curator, bijvoorbeeld op eigen verzoek van de curator of wegens gewichtige redenen, op verzoek van de onder curatele gestelde of op verzoek van het Openbaar Ministerie of ambtshalve. Gezien al het voorgaande kan het dus geen kwaad om op voorhand eens na te denken over de vraag wie u het liefste zou laten benoemen als curator. U bent namelijk het beste gebaat bij een betrokken curator die zijn taak serieus neemt, over de juiste capaciteiten beschikt om zijn/haar taak naar behoren uit te voeren, betrouwbaar is en die u in uw waarde laat. Neem gerust contact met ons op via info@true-lawyers.com als u vragen heeft.