Wist u op welke manieren het huwelijk kan eindigen? Het huwelijk eindigt door (i) de dood, of (ii) indien de vermiste die vermoedelijk overleden dan wel overleden is verklaard, nog in leven is op de dag waarop de achtergebleven echtgenoot een nieuw huwelijk of geregistreerd partnerschap is aangegaan, (iii) door echtscheiding én (iv) door ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed.

Niet al te lang geleden heb schreef ik een inleidend verzoek om echtscheiding. Omdat er minderjarige kinderen in het spel waren, verzocht ik de rechter primair om de echtscheiding uit te spreken en subsidiair verzocht ik aan de rechter om de scheiding van tafel en bed uit te spreken. Tot slot verzocht ik de rechter om over te gaan tot verdeling van de ontbonden huwelijksgemeenschap met benoeming van een notaris ten overstaan van wie de verdeling zal dienen plaats te vinden. Tegen alle verwachtingen in ging de vrouw (die overigens zonder advocaat in het geding verscheen) in verzet tegen de echtscheiding. Hoewel zij de Nederlandse, Papiamentse en Engelse taal niet machtig was, vouwde zij haar handen ineen en smeekte de rechter in gebrekkig Papiaments: “Un chèns mas, un chèns mas, un chèns mas.” De vrouw betoogde dat het huwelijk niet duurzaam was ontwricht en dat een echtscheiding niet in het belang van de minderjarige kinderen was. 

De rechter oordeelde uiteindelijk dat echtscheiding op verzoek van één van de echtgenoten niet kan worden uitgesproken tegen de wil van de andere echtgenoot als uit het huwelijk één of meer kinderen zijn geboren die nog minderjarig zijn, tenzij de echtgenoten ten minste drie jaren onafgebroken duurzaam gescheiden hebben geleefd. Van duurzaam gescheiden leven is sprake als het gaat om een door de man/vrouw gewilde verbreking van de echtelijke samenleving waardoor ieder afzonderlijk zijn eigen leven leidt, als ware hij/zij niet met de ander gehuwd en die toestand door ten minste één van hen als bestendig is bedoeld. Omdat zowel de man als de vrouw ter zitting aangaf dat zij nog in hetzelfde huis woonden, oordeelde de rechter dat er geen sprake was van een situatie van duurzaam gescheiden leven. Het verzoek om de echtscheiding tussen partijen uit te spreken kon daarom niet door de rechter worden toegewezen. Het subsidiaire verzoek namens de man, om scheiding van tafel en bed, is door de rechter als onweersproken en op de wet gegrond, toegewezen. Velen onder u hebben er wel eens van gehoord, maar weten niet precies wat het betekent om van tafel en bed te scheiden. De scheiding van tafel en bed is een manier om een punt te zetten achter het samenwonen zonder dat het huwelijk ten einde komt. De scheiding van tafel en bed ofwel ‘divortium quoad mensam et thorum’ stamt al uit het canonieke recht, en werd als ontsnappingsmogelijkheid ingevoerd voor huwelijken waarin alle levensgemeenschap onhoudbaar was geworden. De kerkelijke rechter was in die tijd bevoegd om te beoordelen of er grond was voor een scheiding van tafel en bed. Nadien, in de negentiende eeuw, werd de scheiding van tafel en bed dienstig voor de mensen die in verband met levensbeschouwelijke overwegingen tegen een echtscheiding waren. Ook kozen degenen die niet in echt wilden scheiden, in verband met de mogelijkheid tot verzoening, voor een scheiding van tafel en bed. 

Bijzondere gronden voor toewijzing van een scheiding van tafel en bed – naast de echtscheidingsgronden die ook tot scheiding van tafel en bed konden leiden (bijvoorbeeld duurzame ontwrichting) – waren ‘buitensporigheden, mishandelingen en grove beledigingen, door de ene echtgenoot jegens de andere begaan’ (artikel 288 van boek 2 BW (oud)). Voor degenen die de vuile was niet buiten wilden hangen, kon de scheiding van tafel en bed ook op gezamenlijk verzoek van de echtgenoten uitgesproken worden, ‘zonder dat deze gehouden zijn een bepaalde oorzaak op te geven’. 

De rechtsgevolgen van een scheiding van tafel en bed komen in belangrijke mate overeen met die van een echtscheiding. De samenwoningsplicht vervalt en de tussen echtgenoten bestaande huwelijksgoederengemeenschap wordt ontbonden. De wet regelt nog meer rechtsgevolgen, betrekking hebbend op onder meer de kinderen, het levensonderhoud en voortgezet gebruik van de echtelijke woning. 

Er zijn mensen – vooral mensen die de scheiding van tafel en bed willen afschaffen – die fluisteren dat het de echtgenoten toch vrijstaat om, zonder dat de wet daartoe door de scheiding van tafel en bed de mogelijkheid biedt, gescheiden te gaan wonen. Dit argument houdt geen stand nu juist die vrijheid van echtgenoten, om gescheiden te gaan wonen, met de wettelijke regeling van de scheiding van tafel en bed erkend wordt. Ook wordt met de scheiding van tafel en bed tegemoetgekomen aan de wens, dat de rechtsverhouding van echtgenoten – in verband met hun kinderen – bij een langdurig nietsamenwonen, geregeld is. Ik raad u dus absoluut aan om te kiezen voor een behoorlijk geregelde scheiding van tafel en bed in plaats van ongeregeld nietsamenwonen. Overweegt u een scheiding, zijn er minderjarige kinderen in het spel en heeft u vragen over een (echt)scheiding (van tafel en bed)? Neem dan gerust contact met ons op via eisden@true-lawyers.com.